Ochrona przed elektrycznością statyczną:
wymagania prawne i normy związane z zagrożeniem
Elektryczność statyczna może przyczynić się do wielu zdarzeń zagrażających bezpieczeństwu pracowników oraz mieniu zakładu. W celu ograniczania szkodliwości dyrektywa ATEX wprowadza obowiązek ochrony przed wyładowaniami elektrostatycznymi, a także stosowanie systemów uziemień. Wymagania te regulują to odpowiednie normy opisując zasady uziemienia dla konkretnych urządzeń i przestrzeni produkcyjnych.
Elektryczność statyczna — wymagania prawne ATEX w Polsce
Obowiązek ochrony przed elektrycznością statyczną jest wymagany prawnie i wynika z Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. 2010 nr 109 poz. 719). Stosuje się w pomieszczeniach oraz przestrzeniach zewnętrznych zagrożonych pożarem i/lub wybuchem, w których występują media palne o minimalnej energii zapłonu mniejszej lub równej 500 mJ.
Zgodnie z zapisem powyższego rozporządzenia instalacje i urządzenia techniczne oraz technologiczne, w których podczas użytkowania mogą wytwarzać się ładunki elektryczności statycznej powinny być wyposażane w odpowiednie systemy ochronne. Dotyczy to sytuacji, gdy wytworzony potencjał stanowi możliwe źródło zapłonu dla występujących w ich obrębie materiałów palnych. Szczegóły określają polskie i światowe normy, które wymieniamy u dołu strony.
Z kolei Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 8 lipca 2010 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy związanych z możliwością wystąpienia w miejscu pracy atmosfery wybuchowej zobowiązuje pracodawcę do wykonania kompleksowej oceny ryzyka. To przepis, który wdraża do krajowego prawodawstwa zapisy Dyrektywy 1999/92/WE („ATEX 137”, „ATEX USER”).
Elektryczność statyczna i wymagania prawne, które trzeba w jej kontekście uwzględnić obejmuje Rozporządzenie Ministra Rozwoju z dnia 6 czerwca 2016 r. w sprawie wymagań dla urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w atmosferze potencjalnie wybuchowej. Ten dokument wdraża do krajowego prawodawstwa zapisy Dyrektywy 2014/34/UE (ATEX).
Omawiając potencjalne źródła zapłonu, rozporządzenie wskazuje zagrożenia wynikające z elektryczności statycznej. Zaleca także zapobieganie powstawaniu ładunków elektrostatycznych, które mogą wywoływać niebezpieczne wyładowania, za pomocą odpowiednich środków ochronnych.
Kto jest odpowiedzialny za ochronę przed elektrycznością statyczną — wymagania prawne w zakładzie przemysłowym
Zgodnie z tym rozporządzeniem (Rozporządzenie Ministra Rozwoju z dnia 6 czerwca 2016 r. w sprawie wymagań dla urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w atmosferze potencjalnie wybuchowej) wdrażającym Dyrektywę ATEX USER pracodawca powinien po pierwsze uwzględnić prawdopodobieństwo wystąpienia wyładowań elektrostatycznych jako jednego ze źródeł zapłonu. Po drugie, rozporządzenie wskazuje także, że przy doborze systemów ochronnych zapobiegających zagrożeniu wybuchem należy uwzględnić ładunki elektrostatyczne wytwarzane przez personel lub prowadzony proces i urządzenia.
Niestety znaczna część właścicieli zakładów przemysłowych oraz użytkowników instalacji nie jest świadoma zagrożeń, jakie niesie za sobą elektryczność statyczna. Bagatelizowanie problemu („przecież to mnie nie dotyczy”, „skoro przez tyle lat nic się nie stało, to już się nie stanie” itp.), brak wiedzy czy stosowanie nieodpowiedniej ochrony w ostatnich latach było przyczyną mnóstwa poważnych wypadków. Do wielu z nich nigdy by nie doszło, gdyby pracownicy wdrożyli profilaktykę zagrożeń elektrycznością statyczną, np. poprzez stosowanie systemów uziemienia, które odprowadzają ładunki i nie dopuszczają do wyładowań elektrostatycznych, które są częstą przyczyną eksplozji.
Jak ocenić poziom zagrożenia związany z elektrycznością statyczną?
Jeżeli chcesz poprawnie ocenić zagrożenie związane z występowaniem elektryczności statycznej, musisz wziąć pod uwagę:
Ochrona przed elektrycznością statyczną to przede wszystkim stosowanie systemów uziemień zgodnie z normami.
Ocena zagrożenia przed elektrycznością statyczną jest wymagane prawnie i jest to ważne zadanie osób, które odpowiadają za zapewnienie bezpieczeństwa pracownikom. Szczególnie tyczy się to tych obszarów produkcji, gdzie może wystąpić atmosfera wybuchowa. Poniżej przedstawiamy listę norm i standardów, które przedstawiają różne wymagania względem ochrony przed elektrycznością statyczną. Choć niektóre z nich (jak standardy NFPA) są globalne i zostały opracowane np. w USA, to ich stosowanie często jest wymagane przez ubezpieczycieli audytujących zakłady przemysłowe.
- Norma PN-E-05204: 1994 Ochrona przed elektrycznością statyczną – Ochrona obiektów, instalacji i urządzeń – Wymagania
- Specyfikacja IEC PD/CLC/TR 60079-32-1:2018 Explosive atmospheres Part 32-1 Electrostatic hazards, guidance (Sekcja 7.3.2.3.3 “Precautions for road tankers”).
- Standard NFPA 77, 2019, Tabela 12.2, “Summary of Precautions for Loading Tank Vehicles”.
- Standard NFPA 77, 2019, 7.3.2.3.3 Precautions for road tankers, Recommended Practice on Static Electricity, Sekcja 1.2 Loading of Tank Vehicles.
- API Recommended Practice 2003, wyd. 8, 2015, Protection against Ignitions Arising Out of Static, Lightning, and Stray Currents (4.2 Tank Truck Loading; 4.2.2 Bonding and Grounding).
- Dyrektywa ADR – Tom II: 2019 Concerning the International Carriage of Dangerous Goods by Road Chapter 4.3 Use of Fixed Tanks (Tank Vehicles), Demountable Tanks, Tank Containers, etc.
- Energy Institute – Petroleum Road Tanker Design and Construction Fourth Edition, październik 2019.
W Polsce istnieją tysiące zakładów, w których wyładowania elektrostatyczne stanowią poważne i realne zagrożenie. Dlatego stosowanie odpowiednich środków technicznych i organizacyjnych oraz cykliczne prowadzenie kontroli ich skuteczności powinno być priorytetem w ochronie przed skutkami wybuchu.
Potrzebujesz dobrać systemy uziemienia do swojego zakładu przemysłowego, a może potrzebujesz więcej informacji lub konsultacji?
Wypełnij formularz!
Potrzebujesz konkretnych urządzeń uziemienia, lub chciałbyś zaangażować nas w proces doboru najlepszego systemu ziemienienia dla Twoich instalacji? A może zastanawiasz się, czy w ogóle potrzebujesz uziemiać swoje procesy i chcesz się skonsultowac w tej sprawie? Napisz do nas! Chętnie pomożemy!